Aanleiding
In Nederland staat de digitale geletterdheid, als onderdeel van de 21e-eeuwse vaardigheden, op de planning. Om als burger actief in de toekomstige maatschappij te kunnen participeren is het van belang om 21e-eeuwse vaardigheden te beheersen. (Voogt, Erstad, Dede & Mishra, 2013). Onder digitale geletterdheid verstaan we een combinatie van (basis)vaardigheden, computational thinking, mediawijsheid en informatievaardigheden (Thijs et al. 2014).
Bij informatievaardigheden hebben we de volgende einddoelen:
Beschrijven, structureren en beoordelen van informatie als het kunnen reflecteren van informatie en aspecten uit de omgeving. We kunnen spreken over het vermogen om doelgericht en systematisch informatie te verkrijgen en te gebruiken.
Omdat we een gemêleerde groep hebben, qua doelgroep van lesgeven, en dit een onderwerp is dat in alle lagen van het onderwijs aanwezig is, hebben we ervoor gekozen om hiermee aan de slag te gaan.
Digitale vaardigheden in NL
Ondanks het feit dat Nederland koploper is op het gebied van digitale vaardigheden, en daaronder vallend de informatievaardigheden, stelt het CPB dat de digitale vaardigheden van de Nederlandse samenleving nog niet op peil is: ‘Een kwart van de Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar beschikt niet over basale digitale vaardigheden (https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/19/nederland-europese-koploper-digitale-vaardigheden).
Vanuit de overheid is er het plan ontstaan om digitale geletterdheid verplicht in het curriculum terug te laten komen. Daarin vindt de werkgroep het belangrijk om te kijken naar de informatievaardigheden. Met AI, nepnieuws in opkomst en dergelijke meer wordt het des te belangrijker om over deze vaardigheden te beschikken.
Daarom willen we kijken naar andere landen die digitale geletterdheid standaard in het curriculum hebben opgenomen, om daar vervolgens weer wat van te leren.
Digitale vaardigheden in Estland
Even wat punten over Estland en de link met informatievaardigheden
• Estland is het geboorteland van Skype en de technologie die door hen gebruikt word. Later is Skype overgenomen door Microsoft.
• Estland heeft meer startups per hoofd van de bevolking dan elders in Europa. Dit vraagt veel informatievaardigheden.
• Estland begon met de IT-infrastructuur na de val van de Sovjet-Unie. Hiermee was voor Estland de ‘wet van de remmende voorsprong’ van toepassing. Ze konden van vooraf aan beginnen. Daardoor konden zij een stevig fundament bouwen.
• Technologie is een verplicht basisvak in Estland. Ze zijn voorloper op het gebied van digitale geletterdheid.
• Estland heeft sinds 2012 het ProgeTiger-programme, om technologie, informatievaardigheden en digitale geletterdheid bij leerkrachten en leerlingen onder de aandacht te brengen en de interesse te wekken
• HITSA (Estlandse kennisnet) organiseert workshops en dagen om leerkrachten digitaal vaardiger te maken. In samenwerking met Tech bedrijven krijgen jongeren speciale beurzen aangeboden. Het innovation-centre organiseert sessies, trainingen en conferenties om leerkrachten vaardiger te maken.
• De consequente investering en aanpak van het onderwijs heeft z’n effect. Op de laatste Pisa ranglijst van december 2016 stijgt Estland met stip en behoort nu tot de top 10 landen van de wereld en is op sommige punten Finland al gepasseerd.
Al met al zijn er aardig wat punten te noemen, die voor ons de aanleiding zijn om onze aandacht te richten op Estland. We zien voldoende reden om te leren van dat wat er in Estland aangeboden wordt op het gebied van informatievaardigheden.
Nederland en Estland hebben beiden een andere context om digitale geletterdheid beter op de kaart te brengen maar maken beiden gebruik van ‘vier in balans model’ (Figuur 1):
